Çipura

[Lapsetur]

Çipura


Sparidae familyasındandır. Bilimsel adı hrysophrysaurata'dır. Ege bölgesinde çipura, Marmara ve istanbul bölgesin'de Alyanak ismiyle anılır. Akdeniz'de ve Ege'de oldukça fazladır. Ayrıca Okyanusların ve uzantısı denizlerin ılık sahil bölgelerinde yaşar. İzmir civarında ortalama boyu 18-30 santimdir. Daha irileri de vardır. Ancak Marmara da 6-7 kilo ağırlıgında olanlara rastlanır. Çok sert ve kuvvetli bir balıktır. Yapısı bakımından biraz sinarit'i andırır. Ancak profili daha keskindir.

Vücudu elips şeklinde olup, sırtı biraz yüksektir. Yan taraflarından basıktır. Başı oldukça büyüktür. Gözleri normal iriliktedir. Çeneleri çok güçlüdür. Koni biçiminde dişleri bulunur. Böylece kabuklu sınıfından olan deniz hayvanlarını kolayca yiyebilir. Sırt yügeçleri bir tanedir, sırtı boyunca kuyruğuna yakın uzanır. Bu yüzgecin ön tarafları dikenlidir. Kuyruk yüzgeci mükemmel gelişmiştir. Balığa kolayca hareket yeteneği sağlar. Göğüs yüzgeci ise anüs'ün dibinden kuyruğuna yakın düşer. Karın yüzgeçi diğerine oranla küçük sayılır. Yan çizgi solungaç kapağı üstünden kuyruğunun ortasına kadar sırtına paralel olarak gider. Yüzme kesesi vardır. Vücudu kalın pullarla örtülüdür. Rengi gümüşi'dir. Karnı beyazdır. Sırtı, sarı ve mavi karışımdan oluşan bir renk taşır. Ancak bütün vücudu parlak sarımsı janjanlı ve birtakım parıltılı renklerden oluşmuştur.

Üreme mevsimi ilkbahardır. Küçük sürüler halinde taşlık yerlerde, ilişkin çevrelerde oyalanırlar. Yazın kıyılara, sığlıklara sokulurlar. Kışın derin sulara çekilirler.

Başlıca gıdaları; küçük boyda kabuklu deniz hayvanları, deniz kurdu, karides, sardalya, çamuka, aterina ve diğer küçük balıklardır.

Eti çok lezzetlidir. Izgarası, haşlaması, çorbasi, tavası, fırında çeşitli garnilerle pişirilen yemeği nefis olur.

Fanyalı ağlarla tesadüfen tutulur. Karagöz, küçük boyda mercan ve eşkina balıkları avlamaya yarayan köstekli olta takımıyla avcılığı yapılır. (Olta takımlarının yapılısı bu balıklarla ilgili sayfalarda bulubilirsiniz.) Başlıca yemleri süline ve karidestir. Benim gözde yem'in bu balık için tavuk göğsü'dür[/align]

[LeVrEkCi]

Sparidae familyasından, daha çok Akdeniz ve Ege balığı olarak bilinen çipuraya Marmara'da alyanak denir. Genel olarak 15-30 cm. ye kadar büyüyen çipuranın ağırlığı da büyüklüğüne göre değişir. Ağırlığı 400-600 gr. arasında değişmekle birlikte, özellikle Marmara'da beş-altı kiloya kadar çıkanları görülmektedir.
Gümüş renginin hakim olduğu, çeşitli renklerden oluşan hareli bir görünümü vardır. Vücudu elips şeklinde olup yan taraftan basıktır. Büyük bir başı vardır. Sırtı sert ve kalın pullarla örtülüdür. Karnı beyaz ya da grimsidir. Genel olarak parlak ve sarımsı bir görünümü vardır. Sert, atılgan ve kuvvetli bir balıktır.
Çipura, taşlık, ilişken yerlerde, kışın derin sularda yazın ise sığlarda yaşar. Çeneleri ve dişleri çok kuvvetli olduğu için midye, istiridye, çağanoz, pavurya yavrusu, karides gibi deniz kabuklularını kolayca yiyebilir. Bunun dışında, hemen her türlü küçük balığı da yer.
İlkbaharda ürerler.
AVCILIĞI
Ağ takımları ile özel olarak avcılığı yapılmaz. Rastgele fanyalı ağlara takılabilir. Manyatlara ve gırgırlara da gene rasgele gelir.
Zokalı olta takımı ile yapılan avcılığı en verimli olanıdır. Zokaya yem olarak karides, deniz kurdu ve her türlü akyem takılabilir. Yaprak haline getirilmiş akyemleri kullanırken, zokanın iğneleri arasında döndürerek her iğneye geçmesi temin edilmelidir. Aksi halde çipura yemi koparıp gider. Avlağa, daha çok akşam üzeri gidilir. Olta denize koyverilerek dibe inilir ve dipten bir metre kadar yukarı alınıp beklenir. Demir atmamak gerekir. Çünkü demirin ipi balığın ürkmesine neden olur. Kürekle durmak en iyisidir. Olta arasıra yoklanır, balığın dikkati çekilir. Balık vurduğunda olta hemen çekilmez. Çipura, lüfer, karagöz gibi balıklar yemi hemen ağzına almazlar, iğneden dışarı taşmış bölümlerini kopararak yemek isterler. Onun için hemen çalınmamak gerekir. İyice vuruntular başlayınca çalınarak çekilir. Kepçe ile içeri alınması uygun olur.
YEMEKLERİ
Son yıllarda, balık üretme çiftliklerinde başta çipura olmak üzere levrek de üretiliyor. Üretme balıklar hiçbir zaman doğal ortamda yaşayan balıkların aynı olamıyor. Etinin lezzeti gidiyor. Anatomisi bozuluyor. Bu nedenle alınacak çipuranın üretme olup olmadığına dikkat etmek gerekir. Bunu ayırt etmek kolaydır. Üretme çiftliklerine aynı havuza, aynı anda yumurtalar dökülüyor ve çıkan yavrular aynı koşullarda besleniyor. Satışa sunulduğu zaman da tamamının boyu aynı oluyor. Sanki tornadan çıkmış gibi. Ayrıca üretme balıkların normallere göre daha dolgunca olduğu, elips şeklindeki görünümün kaybolduğu da gözleniyor. Satın alınırken bunlara dikkat etmek gerekir.
Ege'nin lezzeti dillere destan olmuş çipurasının hemen her türlü yemeği yapılır.
IZGARASI: En ünlü yemeğidir. Ayıklanmış balığın karın kısmına hafifçe karabiber ve yağlanmış cildine de hoşlanıldığı kadar kırmızı biber sürülür (kırmızı biber balık kokusunu alır). Bu durumda bir müddet dinlendirildikten sonra, ızgara üzerine konulup, her iki tarafı ayrı ayrı pişirilir.
Arzu edildiğinde, balığın yanında garnitür isteyenler, ızgaraya koymadan, soğan piyazı içine yatırılarak bekletilmiş balığa sinen garnitürün lezzetini de alabilirler.
BUĞULAMASI: Lezzetli yemeklerinden birisidir. Kafası kesilmiş, bağırsakları temizlenmiş balıklardan fileto çıkarılır. Bir tepsinin dibi hafif yağlanır. Yuvarlak ve ince kesilmiş soğan ve domatesler sıra ile tepsinin dibine dizilir. Bunların üzerine filetolar üst üst gelmeyecek şekilde dizilir. Balıkların üzerine karabiber ve kırmızı biber serpiştirilir. Yuvarlak kesilmiş limon ve domates dilimleri ile balıklar örtülür. Bunların üzeri de dal dal maydonazlarla kapatılır. Tepsinin yanından bir bardak su konur ve fırına verilir. Yarım saat içinde balıklar pişer. Fırından almadan biraz önce tuzu atılır.
Çipuranın tavası, haşlaması pilakisi de yapılır. Ne var ki eti lezzetli balıkları bu tür yemekler ile ziyan etmemek gerekir. Çünkü bu yemekler, yağı ile, sebzesi ile ya da diğer garnitürleri ile balığa daha fazla tat vermek için yapılır. Oysa çipuranın kendi tadı zaten yeterlidir.